دوره بازسازی سوریه آغاز شده است. در مهر ماه چهارمین نمایشگاه بازسازی سوریه برگزار می شود. سوریه چگونه بازاری برای شرکت های ایرانی است؟

دکتر سید حمید حسینی، دبیر­کل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق

بستر تجارت در سوریه از نظر قوانین و مقررات برای ایران فراهم است. با سوریه قرارداد تجارت آزاد داریم. نظام سیاسی سوریه نسبت به عراق یکدست تر است و در این کشور مثل همسایه غربی مان با نظامی فدرالیته و تقسیم شده بین احزاب مواجه نیستیم. مردم سوریه اکنون ذهنیت مثبتی نسبت به ایران دارند و در تاریخ سیاسی دو کشور هم هیچ خصومت و جنگی وجود نداشته است اما بازار سوریه از نظر مزیت های نسبی و رقابتی متفاوت از بازار عراق است. ترکیه با این کشور هم مرز است و عربستان هم به سوریه راه دارد. این دو کشور بدون نیاز به قرارداد تعرفه ترجیحی و تجاری می توانند به راحتی کالایشان را به سوریه قاچاق کنند و این مسئله کار شرکت های ایرانی که قصد فعالیت در بازار سوریه را داشته باشند، سخت می کند. فاصله مرزی دست به دست عوامل دیگر داده و باعث شده تجارت در سوریه به راحتی عراق برای طرف ایرانی نباشد. اکنون که دوره بازسازی سوریه آغاز شده، ممکن است شرکت های ایرانی برای فعالیت بیشتر در این کشور پا جلو بگذارند اما شرکت های بزرگ ما به ویژه واحدهای نیروگاهی، خودروسازی و پالایشگاهی که پیش از جنگ در این کشور سرمایه گذاری کرده بودند، تجربه خوبی نداشته و از نظر من بعید است که اقدام موثری انجام دهند.

*با چه بازاری رو به رو هستیم؟

دولت در سطح بسترسازی برای تجارت و برقراری خط اعتباری در رابطه با سوریه عمل کرده است. در گذشته به این کشور نفت، مواد غذایی و دارو صادر می کردیم و برای کمک کالا از مبدا دیگر گرفته و به سوریه فرستادیم. خط اعتباری که در گذشته برای تجارت به این کشور برقرار شده کارساز نبوده است یعنی در ارتباط با توسعه سهم ایران در بازار سوریه عمل نکرده است. در ماه های پیش رو و دوره بازسازی سوریه اما بازار این کشور برای مصالح ساختمانی ایران مناسب است.

نکته مهم تر اینکه در مورد سوریه با کشوری رو به رو هستیم که ظرفیت صنعتی دارد و اگر دوره پس از جنگ را طی کند، تبدیل به رقیب دیگری برای ایران در بازار عراق خواهد شد. سوریه در زمینه صنایع سبک از جمله کیف و کفش و چرم ظرفیت خوبی دارد  و در دیگر اقلام صادراتی که ظرفیت تولید آن در ایران هم وجود دارد، فعالیت کرده است. هرچند در دوره جنگ زیرساخت های این کشور از بین رفته اما تجربه و دانش آن در سوریه وجود دارد. سوریه از این نظر مشابه عراق نیست. سوری ها بی تجربه نیستند واعتماد به نفس بالایی دارند. اکنون در سوریه مردم از کالای تولید کشور خودشان استفاده می کنند و در مناطقی که امنیت برقرار شده، کار به سرعت آغاز شده و زندگی در جریان است. در عراق از نیمکت مدرسه تا جدول کنار خیابان وارد می شود.  واردات سهم 95 درصدی از تامین نیاز این کشور دارد. با توجه به این تفاوت ها باید با برنامه و هوشمندی وارد بازار سوریه شد. این در حالی است که اکنون در ایران هیچ کس برنامه مشخصی برای توسعه سهم کشورمان در بازار سوریه ندارد.

*اتاق سوریه در اتاق عراق ادغام شود

پیشنهاد تاسیس اتاق مشترک ایران و سوریه مطرح شده که به نظر پیشنهاد درستی نیست چراکه آماده ترین افراد برای حضور در بازار سوریه، کسانی اند که در بازار عراق فعالیت می کنند و ادغام اتاق سوریه در اتاق عراق موثرتر است. سطح فعالیت بخش خصوصی در ارتباط با سوریه در همین سطح مانده است، چرا که بخش خصوصی با وجود فضای سیاسی و امنیتی در سوریه امکان فعالیت در این کشور را نداشته است. اکنون خط اعتباری یک میلیارد دلاری برای تجارت با سوریه از سوی ایران برقرار شده و دربین کسانی که در سوریه بازاری داشته اند، بیشتر به استفاده از این خط اعتباری  تمایل وجود دارد. روابط بانکی با سوریه هنوز عادی نیست و بیشتر به دنبال وام و کمک گرفتن اند تا همکاری.

بنابراین بازار سوریه برای ایران بازار راحتی نیست. در عراق سهم صادراتی ایران 20 درصد است اما اگر در بازار سوریه به سهم 5 درصدی برسیم، ایده آل است. در زمینه فرآورده های نفتی، پتروشیمی و دارو فرصت صادرات به سوریه وجود دارد اما نباید فراموش کرد که گذشته از بازارسازی رویکردهای ترانزیتی می تواند ارتباط با سوریه را به فرصت برای ایران تبدیل کند. در همکاری با عراق می توان خط ترانزیت به مدیترانه و از آنجا به اروپا را ایجاد کرد که موقعیت اقتصادی و استراتژیکی کشورمان را بهبود می بخشد. سوریه فرصت دسترسی به اروپا از مسیری غیر از ترکیه است. رسیدن به چنین محصولی از کمک ها و روابط سیاسی گذشته ایران با سوریه جز با دیپلماسی فعال در زمینه ممکن نخواهد بود و به نظر می رسد که اکنون زمان فعالیت برای رسیدن چنین دستاوردهایی است.

منبع: پایگاه اینترنتی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران